საშინაო დავალაბა(მე–3 კლასი)

თემა:საარსებო გარემო
გაკვეთილის სათაური:ფრინველთა ბუდეები
გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეებმა შეძლონ ზოგიერთი ცხოველის საბინადროს აგების თავისებურებების აღწერა.
ბუდე, ნაგებობა, რომელსაც ცხოველი იშენებს შთამომავლობის გამოსაზრდელად ან თავშესაფრად. გამრავლებისათვის გამოსაყენებელი ბუდე ნაირგვარია. მაგ., ობობას ბუდე ქსლისაგან მოქსოვილი პარკია, მარტოული კრაზანისა — მიწის უჯრედები, რომლებიც ერთიმეორესთან შეწებებულია ნერწყვით. ორაგული ქვირითს ფლავს კენჭებიან გრუნტში, სამნემსა მახათა — ბურთისებურ ბუდეში, რომელსაც წყალმცენარეებისაგან იშენებს. ფილომედუზა ქვირითს ყრის მილივით დახვეულ ფოთოლში. კუ და ნიანგი კვერცხებს ფლავენ მიწაში. ხოხბის, როჭოს, ტყის ქათმის ბუდე მარტივი ორმოა, რომელშიც მცირეოდენი საფენია. ჭინჭრაქასა და რემეზის ბუდეები ბურთისებურია. გვრიტი ფიჩხისაგან იკეთებს მარტის ბუდეს, რომელშიც კვერცხები ქვემოდან მოჩანს. ორბის ბუდე რამდენიმე ქვით და ფიჩხის ნამტვრევებითაა შემოფარგლული. რთულ ბუდეს იშენებს სოფლის მერცხალი, რომელიც ტალაცის კოშტებს ნერწყვით ამაგრებს აივნის ჭერსა და სხვა მსგავს ადგილებში. სალანგანის ბუდეს, რომელიც ჰაერზე გამკვრივებული ნერწყვისაგან შედგება, სამხრეთ აზიის მცხოვრებნი საკვებად იყენებენ. ჰამაკის მსგავს ბუდეს იკეთებს მოლაღური. ფიჩხის ნამტვრევებისა და ჩალაბულისაგანაა აშენებული შაშვის ბუდე, რომელიც შიგნიდან ტალახითაა გალესილი. ციყვის ბუდე აშენებულია ბალახბულახის, ბუმბულოვანი საფენისა და სხვა მასალისაგან. თახვი „ქოხს“ იშენებს ხის ტოტებისა და შლამისაგან. ცხოველების უმრავლესობა ბუდეს თავისთვის იშენებს. კოლონიური ბუდეები აქვთ „საზოგადოებრივ“ მწერებს: ფუტკრებს, კრაზანებს, ჭიანჭსელებს და სხვა. უზარმაზარ (7-8 მ-მდე სიმაღლის) ბუდეს იშენებენ ტერმიტები. ფრინველებიდან კოლონიებად ბუდობენ ალკები, კაირები, პინგვინები, თოლიები და სხვა. აფრიკის ფეიქარები ერთობლივად აშენებენ დიდ ბუდეს, რომელშიც წყვილ-წყვილად ბინავდებიან.

თევზების საცხოვრებელი გარემო:აკვარიუმი

 ციყვის საცხოვრებელი გარემო:ფუღურო

ჩიტის საცხოვრებელი გარემო:ბუდე

სამუშაოს მასალები ჩიტის სახლისათვის:

ხილის წვენების მუყაოს კოლოფი

მაკრატელი

ფანქარი და იმავე ზომის ხის ჩხირი

ხმელი ბალახი და ხავსი

წებოვანი სკოჩი

ზონარი

სამუშაოს მსვლელობა:

1.აიღეტთ ცარიელი წვენების მუყაოს ყუთი და ერთ გვერდზე გამოჭერით პატარა მრგვალი „ფანჯარა’;

2.“ფანჯრის“ ქვემოთ მოპირდაპირე გვერდებზე ფსკერიდან გადაზომეთ ერთნაირი მანძილი და გახვრიტეთ მაკრატლის წვერით;

3.ნახვრეტში ფანქარი ან ფანქრის სისქის ხის ჩხირი გაუკეთეთ.ჩხირი ქანდარა იქნება, მასზე ჩიტი შემოჯდება ხოლმე;

4.ყუთის ფსკერზე დაყარეთ ხმელი ბალახი ან ხავსი;

5.ყუთს წებოვანი  სკოჩით გადაუწებეთ გახსნილი თავი ისე,რომ „სახურავში“წვიმა არ ჩავიდეს;

6.მაკრატლის წვერით ყუთის სახურავთან გვერდები გაჩხვლიტეთ ორ ადგილას და გაუყარეთ ზონარი ხეზე ჩამოსაკიდებლად.

სამუშაოს მასალები ჩიტის ბუდისათვის:

მასალა:

პატარა მუყაოს ყუთი

გრძელი მშრალი ბალახი

ნოტიო მიწა ტალახისათვის

ბოთლით წყალი

წვრილი გამხმარი ტოტები

რბილი ბუმბული

ჩალა

სამუშაოს მსვლელობა:

1.ტოტები და ჩალა აურიეთ ერთმანეთში და ჩააფინეთ მუყაოს ყუთში;

2.იმავე მასალისაგან გვერდები ისე „ამოუშენეთ“, რომ ჯამის ფორმა მიიღოთ;

3.ტალახით შელესეთ ბუდის ძირი და კედლები;

4.ლესვის დროს გვერდებს შიგნიდან რკალისებურად შემოავლეთ გრძელი ბალახი;

5.ტალახში ალაგ–ალაგ ჩააფინეთ ბუმბული.

აბა , ვნახოთ ვის გამოუვიდა
საუკეთესო ბუდე

 

ნიადაგი

გაკვეთილის სათაური:

როგორ ატარებს წყალს ნიადაგი?

გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეებმა დაადგინონ, რომ ნიადაგში არის ქვიშა და თიხა.

საჭირო მასალა: გამჭვირვალე ქილა წყლით და ნიადაგით,პლასტიკატის ორ-ორი ჭიქა,თეფშები და წყლიანი ჭიქები ,დაფა, ცარცი,თაბახის ფურცლები,საწერ-კალამი და ჩხირები.

გაკვეთილის მსვლელობა

1.ნიადაგის შედგენილობაზე დაკვირვება

კლასი დავყავი ორ ჯგუფად.თითოეული ჯგუფი მორიგეობით ათვალიერებს წყლიან  ქილას, სადაც  ნიადაგია გახსნილი. ისინი აღმოაჩენენ, რომ ნიადაგში ყოფილა კენჭები,ქვიშა,ორგანიზმების ნარჩენები და სხვა ნივთიერებები, მათ შორის თიხაც.

2.ცდის ჩატარება თიხიან და ქვიშიან ნიადაგზე

მოსწავლეები ატარებენ ცდას იმის დასადგენად, თუ როგორ ატარებს წყალს ქვიშიანი და თიხიანი ნიადაგი.ამისათვის  ავიღე პლასტიკატის ჭიქები , ძირი გავუხვრიტე  და დავურიგე ჯგუფებს-2 ცალი ერთ ჯგუფზე.დავურიგე, აგრეთვე ,თეფშები ჭიქებისათვის,თიხიანი და ქვიშიანი ნიადაგის ნიმუშები და წყლიანი ჭიქები.

ცდის ჩასატარებლად მოსწავლეებს მივეცი შემდეგი ინსტრუქციები:

ა)სანახევროდ გაავსეთ ჭიქები ნიადაგით (ერთ ჭიქაში ჩაყარეთ თიხიანი ნიადაგის ნიმუში,მეორეში-ქვიშიანი ნიადაგის ნიმუში);

ბ)ოდნავ ჩატკეპნეთ ნიადაგი ორივე ჭიქაში და დადგით თეფშებზე;

გ)ჩაასხით ცოტაოდენი წყალი ორივე ჭიქაში(თანაბარი რაოდენობით);

დ)დააკვირდით თეფშებს და უპასუხეთ კითხვებს:

-თუ დასველდა რომელიმე თეფში?

-საიდან გაჩნდა წყალი თეფშზე?

-თიხიანმა ნიადაგმა მეტი წყალი გაატარა თუ ქვიშიანმა?

 

ცდების შემდეგ ჯგუფებმა გააკეთეს მოკლე პრეზენტაციები და გამოთქვეს თავიანთი მოსაზრებები.

3.თიხინი და ქვიშიანი ნიადაგების შედარება.

მოსწავლეებმა ჩხირებით გასინჯეს ორივე ნიადაგის ნიმუშები , შეადარეს ერთმანეთს და აღმოაჩინეს,რომ ქვიშიანი ნიადაგისაგან განსხვავებით თიხიანი ნიადაგი დასველების შემდეგ ბლანტი და წებოვანი ხდება.სწარედ ამის გამო არ ატარებს იგი წყალს.